تاثیرات منفی کپک در خوراک طیور

مخلوط شدن کپک در تغذیه طیور می‌تواند منجر به عوارض زیادی شود. اگر با وجود مناسب بودن شرایط طیور شاهد کاهش میزان باروری یا بروز انواع بیماری‌ در آن‌ها هستید این مسأله می‌تواند ناشی از وجود کپک در خوراک باشد. با ما در دانی‌نو همراه باشید تا برخی از تأثیرات کپک در خوراک طیور را مرور کرده و راه‌هایی برای جلوگیری از بروز این مشکل فرا گیریم.

تاثیرات کپک در خوراک طیور – پیامدها

با رشد کپک‌ها روی مواد غذایی بخش‌های مفید و مغذی آن‌ها از بین رفته و سم تولید می‌شود. این کپک‌ها به مصرف مواد مغذی و ویتامین‌هایی می‌پردازند که مورد نیاز طیور است. رشد کپک پروتئین، چربی و تیامین را در غلات از بین ببرد. کپک‌ها همچنین باعث تولید سمی به نام مایکوتوکسین (مانند آفلاتوکسین) می‌شوند. بیش از ۲۵۰ مایکوتوکسین شناخته شده وجود دارد که توسط گونه‌های مختلف کپک تولید می‌شوند. هنگامی‌که پرندگان در معرض سطوح بالای مایکوتوکسین قرار می‌گیرند، دچار مشکلاتی نظیر تحریک روده یا مشکلات سیستم گوارشی، مشکلات اسکلتی، علائم سیستم عصبی و نقص ایمنی خواهند شد. برخی از اثرات کپک در خوراک طیور را باه هم مرور می‌کنیم.

1. آلودگی مایکوتوکسین
2. تأثیرات سلامتی
3. کاهش کیفیت خوراک
4. کاهش نرخ رشد

1. آلودگی مایکوتوکسین

همانطور که گفتیم رشد کپک در خوراک طیور باعث تولید مایکوتوکسین شده که اثرات مضری بر سلامت و بهره‌وری طیور به دنبال دارند. مایکوتوکسین‌های رایج شامل آفلاتوکسین‌ها، اکراتوکسین‌ها و فومونیزین‌ها هستند.

2. تأثیرات سلامتی

طیور در معرض مایکوتوکسین طیف وسیعی از مشکلات سلامتی از جمله کم‌اشتهایی و بی اشتهایی، اختلال در رشد، سرکوب سیستم ایمنی و افزایش حساسیت به بیماری‌ها را از خود نشان می‌دهند. ادامه‌دار شدن این شرایط می‌تواند منجر به مزمن شدن بیماری‌های فوق شود.

3. کاهش کیفیت خوراک

کپک در خوراک طیور کیفیت کلی خوراک را با تغییر ترکیب غذایی آن کاهش خواهد داد. مواد مغذی ضروری در خوراک کپک‌زده کاهش یافته و همین مسأله طیور مصرف کننده را دچار کمبود تغذیه خواهد کرد.

4. کاهش نرخ رشد

رشد کپک همچنین باعث کاهش نرخ رشد طیور می‌شود. پیامدهای اقتصادی این کاهش نرخ رشد برای صاحبان کسب و کار بسیار مضر بوده و می‌تواند خسارتی جبران‌ناپذیر برای آن‌ها به بار بیاورد.

سطح مجاز مایکوتوکسین ها

مایکوتوکسین‌ها اثرات منفی جدی بر سلامت دام دارند. رشد کپک در خوراک طیور می‌تواند در مزرعه، در هنگام برداشت، در حین ذخیره سازی یا فرآوری خوراک اتفاق بیفتد.

صدها مایکوتوکسین مختلف وجود دارد و از نظر شیمی و نحوه عملکرد آنها بر روی حیوانات متفاوت است. بیشترین کپک‌های موجود در خوراک دام عبارتند از: آسپرژیلوس، فوزاریوم و پنی سیلیوم.

مایکوتوکسین‌هایی که بیشترین خطرات را برای طیور به دنبال دارند توسط این کپک‌ها تولید می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها آفلاتوکسین (تولید شده توسط آسپرژیلوس) است.

باید توجه داشت که در بهترین شرایط نیز امکان یافتن سطوح پایین کپک در خوراک طیور وجود دارد. سطح مجاز مایکوتوکسین در خوراک طیور در استانداردهای اتحادیه اروپا (EU), که به معنای حداکثر مقدار مجاز برای آفلاتوکسین B1 در دانه‌ها و کنسانتره‌های دانه برای طیور است، در اتحادیه اروپا در حدود ۰.۰۲ میکروگرم بر گرم در نظر گرفته شده است. سطح مجاز برای انواع مایکوتوکسین در ایران را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

جلوگیری از کپک و قارچ در خوراک طیور

کپک‌ها تقریبأ در هر نقطه از محیط طبیعی یافت می‌شوند اما با رطوبت است که بستر مناسب برای رشد خود را پیدا می‌کنند. کمبود رطوبت از رشد کپک در خوراک طیور جلوگیری می‌کند. راه‌های دیگری هم برای جلوگیری از بروز و شیوع کپک و قارچ و کنترل آلودگی قارچی خوراک وجود دارد که نگاهی به برخی از آن‌ها می‌اندازیم.

1. کنترل رطوبت
2. تازه نگه داشتن خوراک
3. نظافت تجهیزات
4. بازرسی منظم
5. استفاده از مواد نگهدارنده

1. کنترل رطوبت

می‌توان گفت رطوبت مهم‌ترین عامل رشد کپک در خوراک طیور است. در آغاز کار این رطوبت زیاد است که بستر بروز کپک را فراهم می‌کند و پس از آن هم میزان رطوبت است که باعث افزایش سرعت رشد کپک می‌شود. رطوبت در خوراک می‌تواند ناشی از محیطی باشد که خوراک در آن ذخیره یا جابجا می‌شود.

برای کنترل رشد کپک، می‌توان با کنترل منابع آشکار رطوبت در تجهیزات حمل و نگهداری خوراک آغاز کرد. این منابع شامل نشتی در مخازن ذخیره خوراک، ابزار آلات و سقف شیروانی مرغداری باشد.

با این حال، مهم است که بدانیم رطوبت خوراک از محیطی به محیط دیگر متفاوت است. از آنجایی که پرندگان با تنفس و مدفوع به رطوبت محیط خود اضافه می‌کنند، هوای مرغداری به طور کلی بسیار مرطوب است. خوراکی که دارای رطوبت بسیار کم باشد نیز وقتی در این محیط مرطوب قرار بگیرد رطوبت آن را به خود جذب می‌کند و همین مسأله است که اهمیت سیستم تهویه مناسب هوای مرغداری برای جلوگیری از کپک در خوراک طیور را دو چندان می‌سازد.

2. تازه نگه داشتن خوراک

برای رشد کپک و تولید مایکوتوکسین زمان زیادی لازم است. بنابراین مهم است که خوراک‌ در هنگام مصرف تا حد امکان تازه باشند و در کمترین زمان ممکن پس از تحویل خوراک به مصرف طیور برسند.

بهتر است خوراک طیور ظرف ۱۰ روز پس از تحویل مصرف شوند. به همان اندازه هم مهم است که سیستم تحویل خوراک را مدیریت کنید تا اطمینان حاصل شود که خوراک‌ها از نظر تازگی یکدست باشند. بررسی‌های میدانی نشان داده است که مرغداری‌هایی که پرنده‌هایی با ضعیف‌ترین عملکرد تولید می‌کنند، مزرعه‌هایی هستند که بیشترین خوراک را در تشتک‌های تغذیه‌کننده خود داشتند و میان زمان تحویل خوراک و مصرف آن در طیور فاصله چشمگیری می‌اندازند. در این مزارع، خوراک حاوی بیشترین مقدار رطوبت و بیشترین تعداد کپک بود. اگر به سیستم تغذیه کننده اجازه داده شود که ظروف خوراک را همیشه پر نگه دارد، خوراک به طور قابل توجهی مانده‌تر و مرطوب‌تر خواهد بود.

3. نظافت تجهیزات

دقت داشته باشید که یکی از مهم‌ترین نکات در نظافت تجهیزات برای مهار کپک در خوراک طیور این است که خوراک تازه را روی خوراک قدیمی انبار نکنید. اگر خوراک های قدیمی درصد کمی هم کپک داشته باشند با تماس با خوراک تازه آن‌ را هدف قرار داده و احتمال رشد کپک و تشکیل مایکوتوکسین را افزایش می‌دهد.

برای رفع این مشکل، خوراک قدیمی و کپک زده باید خراشیده شده یا با برس پاک شوند و نقاط نشتی احتمالی رطوبت به طور کامل مهر و موم شوند. تشت‌های تغذیه باید جدا شده و قسمت‌هایی که حاوی خوراک کپک زده هستند باید روی فلز یا پلاستیک هوا بخورند. مهم است که به خاطر داشته باشید استفاده از آب در تمیز کردن باعث رشد کپک می‌شود حتی اگر بعد از شستشو اقدام به خشک کردن تجهیزات کرده باشید.

4. بازرسی منظم

بازرسی‌های منظم خوراک ذخیره‌سازی شده برای مشاهده هرگونه نشانه‌ای از کپک، تغییر رنگ یا بوهای غیرعادی اقدامی بسیار مفید در راستای جلوگیری از کپک در خوراک طیور است. چراکه با شناسایی به‌موقع کپک، خوراک آلوده را خارج می‌کنید و از گسترش آن در باقی خوراک جلوگیری می‌کنید.

در نظر داشته باشید در برخی موارد مایکوتوکسین‌ها می‌توانند در خوراک طیور وجود داشته باشند، حتی اگر به چشم کپک زده یا آلوده نیایند و به همین دلیل این بازرسی منظم می‌تواند شامل آزمایش منظم خوراک برای مایکوتوکسین‌ها باشد که به شناسایی مشکلات احتمالی در مراحل اولیه کمکی چشمگیر خواهد کرد.

5. استفاده از مواد نگهدارنده

استفاده از برخی مواد نگهدارنده و بازدارنده‌های کپک که توسط نهادهای مربوطه تایید شده‌اند، کمکی بزرگ در راستای از بین بردن کپک در خوراک طیور خواهند بود. این افزودنی ها با مهار کپک باعث افزایش عمر مفید خوراک شده و از عوارض بی شماری در طولانی مدت جلوگیری خواهند کرد.

• اسید پروپیونیک و نمک های آن
• اسید سوربیک
• بنزوئیک اسید و نمک های آن
• اسید فرمیک
• ترکیبی از اسیدهای آلی مانند اسید فرمیک، اسید پروپیونیک و نمک‌های آنها
• برخی از روغن‌های ضروری:پونه کوهی، آویشن و دارچین
• آنتی اکسیدان‌ها مانند اتوکسی‌کین و هیدروکسی تولوئن بوتیله (BHT)
• بایندرهای مبتنی بر خاک رس، مانند سدیم کلسیم آلومینوسیلیکات هیدراته (HSCAS)

توجه به این نکته مهم است که اثر بازدارنده‌های کپک به عواملی مانند ترکیب خوراک، شرایط نگهداری و انواع خاصی از کپک بستگی دارد. استفاده از این مواد نگهدارنده برای جلوگیری از کپک باید مطابق با دستورالعمل‌های نظارتی بوده و گنجاندن آنها در فرمولاسیون خوراک باید بر اساس توجه دقیق به نیازها و چالش‌های خاص عملیاتی باشد.

سخن آخر

کپک ها در همه جای طبیعت وجود دارند و در صورت فراهم بودن شرایط به راحتی در خوراک رشد می کنند. وقتی کپک‌ها روی خوراک رشد می‌کنند، مواد مغذی برای طیور را از بین برده و مایکوتوکسین‌هایی تولید کنند که به سلامتی طیور و توانایی تولید مثل و رشد آن‌ها آسیب می‌زند. برای کنترل رشد کپک در خوراک طیور ، می‌توان با محافظت از خوراک در برابر رطوبت و اطمینان از تازه بودن خوراک و نظافت تجهیزات وارد عمل شد.

سوالات متداول راجب تاثیرات کپک در خوراک طیور

1. درمان کپک در خوراک طیور چیست؟

استفاده از پروپیونات کلسیم روشی مناسب برای درمان کپک است.

2. چطور می‌توان رطوبت را در مرغداری کنترل کرد؟

تهویه مناسب و جلوگیری از نشتی برای کنترل رطوبت توصیه می‌شوند.

3. درمان مایکوتوکسین ها در طیور چیست؟

استفاده از مکمل‌های غذایی و آب برای درمان مایکوتوکسین ها در طیور مفید است.